Μετά την κυκλοφορία του βιβλίου μου «Γενετικές Ασθένειες», πολλοί μου τηλεφώνησαν για να μου θέσουν διάφορα ερωτήματα σχετικά με τη νόσο Alzheimer. Τα ερωτήματα και οι απαντήσεις τους  δίνονται στο άρθρο αυτό. Ουσιαστικά κάθε ερώτημα αποτελεί μια ομάδα ερωτημάτων που αναφέρονται σχεδόν στο ίδιο θέμα.

1. ΕΡ: Ποιός επιστήμονας προσδιόρισε την AD;                           ΑΠ: Ο Γερμανός ψυχίατρος και νευροπαθολόγος Alois Alzheimer, μαθητής του Emil Kraepelin (που θεωρείται πατέρας της σύγχρονης ψυχιατρικής), παρουσίασε το 1906 την πρώτη δημοσιευμένη εργασία προ-γεροντικής άνοιας, την οποία αργότερα ο Kraepelin προσδιόρισε ως ασθένεια.
2. ΕΡ: Τι είναι η AD;                                                  ΑΠ: Είναι μια βραδέως εξελισσόμενη εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου, που εκδηλώνεται συνήθως μετά την ηλικία των 65 ετών και προκαλεί μη αναστρέψιμη απώλεια των νευρώνων. Είναι μια κοινή αιτία άνοιας, αφού ποσοστό 50 – 60% των ατόμων με άνοια εκδηλώνουν AD. Στις ανεπτυγμένες χώρες, η AD είναι η τέταρτη αιτία θανάτου, μετά τις καρδιακές παθήσεις, τον καρκίνο και τα εγκεφαλικά επεισόδια.
3. ΕΡ: Σε ποιό φύλο εκδηλώνεται κυρίως η AD; ΑΠ: Ποσοστό 60% των ασθενών με AD είναι γυναίκες, πιθανά λόγω υψηλότερου προσδόκιμου επιβίωσης.                                         
4. ΕΡ: Ποιά είναι τα συμπτώματα της AD;                                                              ΑΠ: Διακρίνονται 4 στάδια της νόσου. Συνοπτικά, στο στάδιο της «ΠΡΟ-ΑΝΟΙΑΣ» το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι η απώλεια της «πρόσφατης μνήμης» και της συγκράτησης πληροφοριών. Παρατηρούνται επίσης διάφορα προβλήματα σχετικά με εκτελεστικές λειτουργίες, μειωμένη προσοχή, έλλειψη σχεδιασμού και εξασθένηση της «σημασιολογικής μνήμης» (μνήμης του νοήματος). Στο στάδιο της  «ΑΡΧΙΚΗΣ ΑΝΟΙΑΣ» εμφανή είναι τα προβλήματα στην ομιλία (συρρικνωμένο λεξιλόγιο και μειωμένη άνεση έκφρασης). Στο στάδιο της «ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΗΣ ΑΝΟΙΑΣ» προοδευτικά χάνεται η αυτονομία του ατόμου, τα προβλήματα μνήμης οξύνονται και το άτομο δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ακόμη και στενούς συγγενείς. Η «μακροχρόνια μνήμη» εξασθενεί και παρατηρούνται νευροψυχιατρικές εκδηλώσεις, όπως περιπλάνηση, έλλειψη προσανατολισμού, οξυθυμία και συναισθηματική αστάθεια. Τέλος, στο στάδιο της «ΕΞΕΛΙΓΜΕΝΗΣ ΑΝΟΙΑΣ», το άτομο εξαρτάται αποκλειστικά από τους άλλους, περιορίζεται σε απλές φράσεις ή λέξεις και η ομιλία του χάνεται. Παρουσιάζει δυσκολία κατάποσης και κίνδυνο υποσιτισμού. Η ακραία απάθεια και η πλήρης εξασθένηση είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του σταδίου αυτού. Τελικά, το άτομο καταλήγει. 
5. ΕΡ: Ποιές είναι οι αιτίες θανάτου των ατόμων με AD; ΑΠ: Οι λοιμώξεις, λόγω εξασθένησης του ανοσοποιητικού συστήματος και η πνευμονία που αποτελεί μια κοινή αιτία θανάτου. 
6. ΕΡ: Σε ποιά ηλικία εκδηλώνεται συνήθως η AD;         ΑΠ: Αν τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 65 ετών, τότε έχουμε την «πρώιμη AD». Αν μετά τα 65, τότε έχουμε την «όψιμη AD». Η όψιμη AD είναι πιο συχνή με ποσοστό μεγαλύτερο του 90% όλων των περιπτώσεων.
7. ΕΡ: Αν ένας από τους γονείς εκδηλώσει τη νόσο θα την κληρονομήσει και στα παιδιά του; ΑΠ:  Έχουν προσδιορισθεί τρία γονίδια οι μεταλλάξεις των οποίων αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης της «πρώιμης AD» και ένα για την «όψιμη AD». Αυτές οι γενετικές διαφορές αποτελούν κατά τη γνώμη μου μάλλον παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης της AD. Η απάντησή μου λοιπόν στο ερώτημα είναι με μεγάλη πιθανότητα ΟΧΙ.  (Βέβαια, ένα άτομο μπορεί να εκδηλώσει τη νόσο για πολλούς άλλους λόγους ανεξάρτητους από τη γενετική δομή των γονέων του).
8. ΕΡ: Αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου με την ηλικία;                                                                                                                                ΑΠ: Ο κίνδυνος εκδήλωσης της νόσου αυξάνεται με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι μετά την ηλικία των 65 ετών η πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια. Π.χ. τα κρούσματα στην ηλικιακή ομάδα 65-69 είναι 3:1.000 κατοίκους, στην ομάδα 70-74 είναι 6:1.000, στην ομάδα 80-84 είναι 23:1.000, στην ομάδα 85-90 είναι 40:1.000 και στην ηλικία των 90 ετών και άνω είναι 69:1.000 κατοίκους.

9. ΕΡ: Το κόκκινο κρασί και οι χυμοί φρούτων μειώνουν την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου;                                                                                ΑΠ: Η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε αντιοξειδωτικούς παράγοντες, όπως φρούτα και λαχανικά, φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου. Οι βιταμίνες και τα φάρμακα δεν φαίνεται να μειώνουν την πιθανότητα εκδήλωσης της AD.

10. ΕΡ: Ποιοί περιβαλλοντικοί παράγοντες φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου;                                                                         ΑΠ: Διάφορες ασθένειες, όπως στεφανιαία νόσος, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτης, αυξημένη χοληστερόλη, εγκεφαλικά επεισόδια και κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου. Ειδικότερα τα τραύματα της κεφαλής και η τραυματική εγκεφαλική βλάβη αυξάνουν την πιθανότητα για AD κατά 4,5 φορές.

11. ΕΡ: Το αδυνάτισμα αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου; ΑΠ: Δεν έχει αποδειχθεί ότι το αδυνάτισμα αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου.  

12. ΕΡ: Η συνεχιζόμενη πνευματική άσκηση στην ενήλικη ζωή επιβραδύνει την εκδήλωση της νόσου;                                                              ΑΠ: Η πνευματική και η συνεχιζόμενη εκπαίδευση στην ενήλικη ζωή αυξάνουν τις νοητικές εφεδρείες και συμβάλλουν στη δημιουργία νέων νευρώνων και νέων συνάψεων, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση εκδήλωσης της νόσου. Στις περιπτώσεις αυτές τα συμπτώματα της νόσου εκδηλώνονται συνήθως σε μεγαλύτερη ηλικία και είναι πιο ήπια, επειδή η προσβολή βρίσκει τον εγκέφαλο σε υψηλότερο λειτουργικό επίπεδο. Η πνευματική άσκηση βοηθά τον εγκέφαλο στα αρχικά στάδια της νόσου να αναζητήσει νέους τρόπους εκτέλεσης διεργασιών που ελέγχονται από αλλοιωμένες εγκεφαλικές δομές. Έχει εκτιμηθεί ότι η πνευματική άσκηση μειώνει την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου κατά 46%. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αυτή η ευεργετική επίδραση της πνευματικής άσκησης με ώθησε να ασχολούμαι και με θέματα που οξύνουν τη νοημοσύνη, όχι μόνο με γρίφους αλλά και με απλά μαθηματικά προβλήματα η επίλυση των οποίων απαιτεί μια σειρά λογικών συλλογισμών πέραν των βασικών μαθηματικών γνώσεων. Το υλικό που συγκέντρωσα απετέλεσε και το περιεχόμενο του εκδοθέντος ήδη βιβλίου μου «ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ».

13. ΕΡ: Σε τι διαφέρουν οι νόσοι AD και PD (νόσος Parkinson);                      ΑΠ: Και στις δύο νόσους τα αρχικά στάδια είναι όμοια. Και στις δύο παρατηρούνται συμπτώματα άνοιας. Η διαφορά είναι ότι στην PD τα πιο χαρακτηριστικά φυσικά συμπτώματα είναι οι σπασμωδικές κινήσεις και νευρικές συσπάσεις που ονομάζονται «χορεία». Επίσης, ενώ στην AD μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων το προσδόκιμο επιβίωσης είναι 10 έτη, στην PD είναι 20 έτη. Οι νόσοι AD και PD διαφέρουν ακόμη και στην παθοφυσιολογία τους. Ας σημειωθεί ότι τα άτομα με PD, που χαρακτηρίζονται από την παρουσία σφαιρικών πρωτεїνικών συσσωματωμάτων στον εγκέφαλο που ονομάζονται «σωμάτια Lewy», εμφανίζουν εγκεφαλικές αλλαγές που παρατηρούνται και στην AD.

14. ΕΡ: Υπάρχει ένα απλό τεστ διάγνωσης της AD;                                                 ΑΠ: ΟΧΙ. Η διάγνωση της νόσου είναι εξαιρετικά σύνθετη και περιλαμβάνει: Ιστορικό και κλινική εικόνα, νευρολογικές εξετάσεις που περιλαμβάνουν και νευροψυχολογικές δοκιμασίες, απεικονιστικές μεθόδους (αξονική/μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου ή/και τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων) για την ανάδειξη τυχόν φλοιο-υποφλοιώδους ατροφίας, αιματολογικές εξετάσεις για τον αποκλεισμό νόσων με παρόμοια συμπτώματα, π.χ. υποθυρεοειδισμός, υπογλυκαιμία κ.ά.

ΠΑΡΑΔΟΞΟΤΗΤΕΣ:                                                                                                                        

Α.  Κατηγόρησαν οι αθλητικές εφημερίδες τους οπαδούς της Μακάμπι, λόγω των πυροτεχνικών κατασκευών που χρησιμοποίησαν στο γήπεδο «Κλεάνθης Βικελίδης», δηλαδή σε έναν από τους λεγόμενους «ναούς»! του ελληνικού ποδοσφαίρου. Αντί να τους κατηγορούν θα έπρεπε να τους συγχαρούν, επειδή η συμπεριφορά τους ήταν όμοια με  εκείνη των «πολιτισμένων» Ελλήνων οπαδών.

Β.  Πριν από μερικές ημέρες ένας Γερμανός με έναν Ισπανό παρκάρισαν το αυτοκίνητό τους σε θέση αναπήρου. Όταν ο τελευταίος ρώτησε τον Ισπανό, αν κάνει το ίδιο και στην Ισπανία, η απάντηση ήταν όχι, αλλά εδώ είναι Ελλάδα και όλοι κάνουν ό,τι θέλουν. Το θέμα απασχόλησε τον τύπο. Γιατί βρε παιδιά; Αντί να συγχαρούν τους ξένους που σε σύντομο χρονικό διάστημα προσαρμόσθηκαν στα πολιτιστικά μας πρότυπα τους κατηγορούν κιόλας;

Γ.  Οι τουρίστες μας διαμαρτυρήθηκαν, λέγοντας ότι ενώ ταξίδεψαν ακόμη και χιλιάδες χιλιόμετρα για να θαυμάσουν τις ελληνικές αρχαιότητες, με απογοήτευση είδαν τη «Στοά του Αττάλου» να καλύπτεται από μουντζούρες και γκράφιτι. Μα αυτή είναι η σημερινή Ελλάδα. Εδώ βλέπουν κάτι διαφορετικό που δεν υπάρχει σε καμιά άλλη χώρα ή πρωτεύουσα κράτους. Πιθανά μόνο στην Καμπούλ. Ταυτόχρονα τους δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουν τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Μα θα πείτε δεν υπάρχουν όρια στους βανδαλισμούς; Όχι, γιατί για την αντιπολίτευση οι βανδαλισμοί αυτοί είναι μορφές τέχνης. Αλίμονο, αν περιορίσουμε τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες των εκφραστών της, λένε. Στο παράλογο συμμετέχει και η ΝΔ με την αδράνειά της. Αν συλλάβει τους βανδάλους θα πρέπει ο κ. Μητσοτάκης να παραβιάσει τους κανόνες ανομίας που επικρατούν στη χώρα και το σημαντικότερο να συγκρουστεί με τους αριστερούς και αριστερούληδες. Μετά τα σεντόνια που κρεμά στην Ακρόπολη ελεύθερα το ΚΚΕ, είναι απορίας άξιον πώς δεν μουντζουρώθηκε ακόμη ο Παρθενώνας. 

Δ.  Δημοσιεύθηκε στον διεθνή τύπο φωτογραφία του «ναυαγίου της Ζακύνθου» με δυσμενή σχόλια για τα πολλά σκουπίδια που υπήρχαν στη μικρή πλαζ. Μα γιατί; Ενώ η ελληνική σημαία αποτελεί έμβλημα κυριαρχίας του ελληνικού κράτους, τα σκουπίδια είναι το σήμα κατατεθέν της χώρας μας και των κατοίκων της. Πώς ένας τουρίστας θα υποστηρίξει στους φίλους του ότι έκανε μπάνιο σε ελληνική πλαζ, αν στη φωτογραφία δεν υπάρχουν σκουπίδια; Έπειτα ο Έλληνας παίρνει μαζί του φαγητό, πάνες για τα μωρά, πλαστικές σακούλες, πλαστικά  μπουκάλια κ.ά. Πού να τα αφήσει μετά τη χρήση τους; Να τα πάρει μαζί του και να βρομίσει το σπίτι του;

Ε.  Συνέλαβαν λέει δύο εξορκιστές για τη διοργάνωση τελετών εξορκισμού στη Θεσ/νίκη. Οι λεγόμενοι εξορκιστές ισχυρίζονται ότι αποπέμπουν τα δαιμονικά πνεύματα! Ας σημειωθεί ότι από τους αρχαίους χρόνους οι άνθρωποι πίστευαν ότι πολλές ασθένειες οφείλονται σε δαιμονικές καταλήψεις του σώματος και επομένως η απαραίτητη θεραπεία είναι ο εξορκισμός. Τις δοξασίες αυτές εκμεταλλεύθηκαν διάφοροι επιτήδειοι – απατεώνες, ισχυριζόμενοι ότι τα συμπτώματα του πάσχοντος είναι δαιμονικής επιρροής. Τέτοιοι ισχυρισμοί στη σύγχρονη εποχή προκαλούν μόνο τα γέλια, αφού η επιστήμη μας διαβεβαιώνει ότι τα συμπτώματα του πάσχοντος οφείλονται σε βαριά ψυχική νόσο, με αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να χρειάζονται άμεση ψυχιατρική βοήθεια.

Ο Μιχάλης Γ. Λουκάς  είναι Ομότιμος Καθηγητής Γενετικής